Η κάθοδος των πλοίων γεωτρύπανων και ερευνητικών σκαφών της Τουρκίας στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και Υφαλοκρηπίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας επέχει σημαντικών νομικών προεκτάσεων στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και δη του Δικαίου της Θάλασσας και σκοπός της παρούσης συνοπτικής ανάλυσης είναι η επεξήγηση των παραβιάσεων του Διεθνούς Δικαίου στις οποίες προβαίνει η Τουρκία με τις πράξεις της στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Πρωτίστως θα πρέπει να επεξηγηθούν οι βασικές έννοιες του Δικαίου της Θάλασσας που σχετίζονται με τις παραβιάσεις της Τουρκίας και να διευκρινιστεί το γεγονός ότι αυτές απορρέουν από την Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982), η οποία έχει κυρωθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά δεν έχει κυρωθεί από την Τουρκία. Πέραν φυσικά αυτού του δεδομένου, θα πρέπει εκ προοιμίου να τονιστεί το γεγονός ότι οι βασικές πρόνοιες της Σύμβασης του 1982 έχουν μετεξελιχθεί ή αποκρυσταλλωθεί σε κανόνες του διεθνούς εθιμικού δικαίου το οποίο δεσμεύει, υπό κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις, όλα τα κράτη. Ως εκ τούτου, οι αναφορές πιο κάτω γίνονται στη βάση της Σύμβασης του 1982, η οποία αποτελεί ουσιαστικά το «σύνταγμα των ωκεανών και των θαλασσών».
Θα πρέπει να τονιστεί ότι τόσο στην υφαλοκρηπίδα όσο και στην ΑΟΖ, το παράκτιο κράτος – στην περίπτωση μας η Κύπρος – έχει το αποκλειστικό δικαίωμα οικονομικής εξερεύνησης, εκμετάλλευσης και αξιοποίησης των φυσικών πόρων, γεγονός που αποκλείει το οποιοδήποτε άλλο κράτος από την τοιούτη εκμετάλλευση και αξιοποίηση, κάτι που προσπαθεί να κάνει η Τουρκία, χωρίς το οποιοδήποτε νομικό έρεισμα. Τονίζεται επίσης ότι τα δικαιώματα αυτά είναι αποκλειστικά υπό την έννοια ότι αν το παράκτιο κράτος δεν εξερευνά την υφαλοκρηπίδα ή δεν εκμεταλλεύεται τους φυσικούς της πόρους, κανείς δεν μπορεί να αναλάβει αυτές τις δραστηριότητες χωρίς ρητή συναίνεση του παράκτιου κράτους. Το Δίκαιο της Θάλασσας, ως τομέας του Διεθνούς Δικαίου, ορίζει τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις, την δικαιοδοσία των παράκτιων κρατών στην υφαλοκρηπίδα και στην Αποκλειστική Οικονομική τους Ζώνη (ΑΟΖ) αλλά και τα αντίστοιχα δικαιώματα και υποχρεώσεις τρίτων κρατών.
Όσον αφορά στην υφαλοκρηπίδα, αυτή υπάρχει ipso facto και ab initio και δεν απαιτείται η ανακήρυξή της. Στην περίπτωση των πρόσφατων ενεργειών της Τουρκίας, αυτή έχει ουσιαστικά εισβάλει και διενεργεί ή /και προτίθεται να διενεργήσει γεωτρήσεις στην υφαλοκρηπίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όσον αφορά στην ΑΟΖ, αυτή θα πρέπει να ανακηρύσσεται (η πράξη αυτή έχει γίνει από την Κυπριακή Δημοκρατία με το Νόμο Περί Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και Υφαλοκρηπίδας 64(Ι)/2004). Όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα του μέγιστου εύρους της ΑΟΖ ως ορίζεται από το δίκαιο της θάλασσας, αυτή θα πρέπει να οριοθετείται. Στη βάση του Νόμου 64(1)/2004, η οριοθέτηση επέρχεται κατόπιν συμφωνίας με το άλλο κράτος, ελλείψεις δε συμφωνίας μεταξύ τους, τα όρια της ζώνης είναι η μέση γραμμή ή η ίση απόσταση από τις εκατέρωθεν γραμμές βάσεις από τις οποίες μετράται το πλάτος της χωρικής θάλασσας. Αξίζει να αναφερθεί ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει προχωρήσει σε οριοθέτηση της ΑΟΖ της με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τον Λίβανο, μέσω διεθνών συμφωνιών και στη βάση της αρχής της μέσης γραμμής και οι συμφωνίες αυτές έχουν νομίμως κατατεθεί στη Γραμματεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Οι σχετικοί κανόνες που αφορούν στην υφαλοκρηπίδα, αντικατοπτρίζονται στις αντίστοιχες πρόνοιες της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982. Επί τούτου αναφέρεται ότι τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα είναι κυριαρχικά δικαιώματα και αποκλειστικά υπό την έννοια ότι αν το παράκτιο κράτος δεν εξερευνά την υφαλοκρηπίδα ή δεν εκμεταλλεύεται τους φυσικούς της πόρους, κανείς δεν μπορεί να αναλάβει αυτές τις δραστηριότητες χωρίς ρητή συναίνεση του παράκτιου κράτους. Τονίζεται επίσης ότι τα δικαιώματα αυτά δεν εξαρτώνται από την πραγματική ή ιδεατή κατοχή ή από οποιαδήποτε ρητή διακήρυξη. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας, το παράκτιο κράτος (στην προκείμενη περίπτωση η Κυπριακή Δημοκρατία) έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπει και να ρυθμίζει τις γεωτρήσεις στην υφαλοκρηπίδα για όλους τους σκοπούς.
Σχετικά προς τα πιο πάνω είναι τα άρθρα 56 (δικαιώματα, δικαιοδοσίες και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), 60 (τεχνητές νήσοι, εγκαταστάσεις και κτίσματα στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), 77 (δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα) και 81 (γεωτρήσεις στην υφαλοκρηπίδα).
Οι ενέργειες της Τουρκίας, με την αποστολή του πλοίου – γεωτρύπανου «Φατίχ» για πραγματοποίηση γεωτρήσεων στην υφαλοκρηπίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας και σε περιοχές όπου έχει ανακηρυχθεί (αλλά όχι οριοθετηθεί) ΑΟΖ παραβιάζουν προφανώς τις σχετικές πρόνοιες του Δικαίου της Θάλασσας όπως ορίζονται στα περί υφαλοκρηπίδας άρθρα της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Επιπρόσθετα, οι ενέργειες του σεισμογραφικού σκάφους «Μπαρμπαρός» παραβιάζουν εξίσου προφανώς, όπως αυτές του πλοίου – γεωτρύπανου «Γιαβούζ» τις σχετικές πρόνοιες του Δικαίου της Θάλασσας όπως ορίζονται στα περί αποκλειστικής οικονομικής ζώνης άρθρα της Σύμβασης του ΟΗΕ. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι ενέργειες της Τουρκίας παραβιάζουν τα απόλυτα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο.
